Linia kolejowa Gostyń - Kościan

      Pierwsze pogłoski o budowie linii kolejowej z Gostynia do Kościana pojawiły się w 1892 roku. Jednakże dopiero w 1895 roku w Kościanie odbyło się pierwsze spotkanie w sprawie jej budowy. Pojawiły się dwie koncepcje przebiegu linii. Jedna z nich zakładała iż linia będzie biegła przez Lubiń Kościanski oraz Jerkę natomiast druga zakładała budowę linii przez Krzywiń. W 1898 roku kościański sejmik powiatowy ustosunkował się pozytywnie do drugiej z koncepcji. Jednakże ze względu na dużo wyższe koszty budowy ostatecznie zrezygnowano z koncepcji budowy linii przez Krzywiń. W 1909 roku w związku z planem budowy linii z Leszna do Gniezna Krzywiń jeszcze raz stanął przed szansą posiadania normalnotorowej linii kolejowej jednakże projektu zaniechano.

       Zakładano iż linia z Leszna do Gniezna będzie przebiegała przez Krzywiń, Jerkę, Śrem, Srodę Wielkopolską. Tak więc Jerka straciła okazję stać się stacją węzłową. Głównym udziałowcem Kościańskiej Kolei Powiatowej był powiat kościański posiadający 67% akcji KKP. Budowa tej linii przez powiat była możliwa miedzy innymi dzięki ustawie parlamentu pruskiego z 1 X 1892 roku regulującej zasady budowy oraz funkcjonowania linii wąskotorowych oraz prywatnych linii normalnotorowych znaczenia miejscowego. Również dzięki tej ustawie powstała linia z Gostynia do Gostkowa przez Krobię będąca własnością powiatu gostyńskiego. Odbiór techniczny linii Gostyń.Kościan nastąpił 5 kwietnia 1904 roku. 6 września 1904 roku nastąpiło formalne otwarcie linii jednakże pierwszy pociąg towarowy pojawił się dopiero 12 września natomiast otwarcie ruchu osobowego nastąpiło 1 października 1904 roku. W początkowym okresie funkcjonowania linii na odcinku z Gostynia do Kościana powstały stacje oraz przystanki osobowe w Racocie, Choryniu, Rogaczewie Małym (Klein Rogaczewo), Jerce, Lubiniu Kościanskim, Bielewie oraz Kunowie (Kunthal), Dusinie (Daleschin-Dusin) oraz Bieżyniu. Okresowo w latach czterdziestych otwarto przystanek osobowy w Łuszkowie który zamknięto na początku lat sześćdziesiątych. Ostatnią stacją otwartą dla ruchu pasażerskiego na linii była Kurzagóra którą otwarto w drugiej połowie lat siedemdziesiątych. Na linii znajdowały się również bocznice towarowe w Pożegowie, Malewie oraz bocznica towarowa prowadząca do cegielni w Racocie. Długośc całkowita lini wyniosła 41.10 km.

       Głównym przeznaczeniem linii był transport płodów rolnych. Zresztą o typowo towarowym przeznaczeniu linii świadczy między innymi mała ilość robót ziemnych wykonanych przy jej budowie co wiąże się ze znacznymi różnicami poziomów względnych położenia linii. Jest to szczególnie widoczne na odcinku Gostyń-Kunowo-Bielewo. Takie rozwiązania z góry eliminowały szybki transport pasażerski. Wraz z powstaniem linii rozwinęła się cała sieć kolejek polnych prowadzących do folwarków (tzw. Feldbahn). Kolejki takie miały prześwit 600 mm a wagony były ciągnięte przez konie. Rzeczą charakterystyczną takich kolejek również częsta zmiana ich biegu w zależności od potrzeby co wiązało się z niskimi kosztami ich budowy. Największa sieć kolejek polnych dochodziła do stacji w Rogaczewie. Do stacji w Rogaczewie dochodziła między innymi kolejka polna z folwarku Ćwikłowo, folwarku Moszczenno, Rąbinia, Kopaszewa, Rogaczewa Wielkiego. Kolejka z folwarku Ćwikłowo oraz Rąbinia łączyła się ze sobą w okolicach Turwi. Kolejki polne dochodziły również z folwarku Losówko przez Gryżynę do stacji w Racocie oraz z Cichowa do stacji w Bieżyniu. Wraz z rozwojem transportu samochodowego kolejki polne demontowano. Ostatnie z nich funkcjonowały jeszcze w latach pięćdziesiątych.

       Największa stacja na linii Gostyń-Kościan znajdowała się w Jerce na której mijały się pociągi osobowe wychodzące z Kościana oraz Gostynia. W początku funkcjonowania linii stacja w Jerce posiadała cztery tory z których jeden był torem głównym drugi torem mijankowym natomiast pozostałe dwa pełniły role ładowni. W planach z roku 1905 znajdował się również projekt dobudowania jeszcze jednego toru pełniącego rolę bocznicy przeładunkowej dla produktów rolnych dowożonych kolejką polna idącą w miejscu dzisiejszej drogi prowadzącej z Jerki do Śremu. Nie wiadomo jednak czy projekt został kiedykolwiek zrealizowany. W czasie kiedy linia znajdowała się pod zarządem Kosciańskiej Kolei Powiatowej jeden z pociągów kończył bieg w Bieżyniu która była ostatnią stacją w granicach powiatu kościańskiego w kierunku Gostynia na której była możliwość zmiany czoła pociągu. W czasie funkcjonowania linii nigdy w rozkładzie jazdy nie jeździły więcej niż cztery pary pociągów osobowych dziennie (zdecydowanie najdłuższy okres czasu linie obsługiwały trzy pary pociągów) co świadczy o stosunkowo niedużym potoku podróżnych. Jednakże linia miała szansę na stosunkowo duży ruch towarowy. Oprócz dużej ilości płodów rolnych w pierwszym ćwierćwieczu dwudziestego wieku w Bielewie znajdowała się kopalnia węgla brunatnego o bardzo pokaźnych pokładach. Jednakże ze względu na wysoki poziom wód gruntowych wydobycia zaniechano ze względu na zbyt wysoki koszt zakupu pomp.

       W wyniku działań wojennych w roku 1945 roku linia doznała niewielkich zniszczeń w okolicach Kościana. Do czasu kiedy linia znajdowała się pod władaniem Kościanskiej Kolei Powiatowej bilety na pociąg z Gostynia do Kościana nabywano w osobnej kasie. W Gostyniu na peronie "kościanki" stała specjalna budka z biletami. Na podstawie zarządzenia Ministra Komunikacji z dnia 16 lipca 1945 roku został powołany w dniu 27 marca 1946 roku Przymusowy Zarząd Państwowy. Losy linii nie były jednak do końca przesądzone. Mianowicie zarządzeniem Ministerstwa Komunikacji z dnia 3 grudnia 1947 roku kolej skreślono z wykazu przedsiębiorstw podlegających przejęciu na własność państwa. Powiat jednakże nigdy nie odzyskał kolejki. W 1948 roku linię Gostyń-Kościan włączono ostatecznie do sieci PKP. Zastosowanie w stosunku do tej linii zasad obowiązujących na liniach magistralnych doprowadziło w końcu do jej stopniowego upadku. Stan torów pogorszył się na tyle iż w końcu lat siedemdziesiątych i w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych czas podróży z Gostynia do Kościana wynosił prawie dwie i pół godziny. Remontu torowiska dokonano w połowie lat osiemdziesiątych wymieniając stare spróchniałe podkłady oraz pruskie szyny typu lekkiego (ósemki oraz szóstki) na podkłady w większości betonowe oraz szyny typy ciężkiego S49. Pomimo skrócenia czasu podróży o czterdzieści minut rozwój transportu samochodowego a przede wszystkim niedopasowany do potrzeb podróżnych rozkład jazdy oraz brak większych miejscowości między Gostyniem a Kościanem doprowadził do zamknięcia ruchu osobowego 30 sierpnia 1991 roku. Ostatni pociąg wyjechał z Kościana 30 sierpnia 1991 roku o godzinie 19³⁵ kończąc ostatecznie bieg w Gostyniu o godzinie 21⁰⁰. Linię na odcinku Gostyń - Kurzagóra formalnie zamknięto również dla ruchu towarowego. Pociąg towarowy jeździ do dnia dzisiejszego między Kościanem a stacją Kurzagóra do znajdującej się tam składnicy paliw. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych pociąg rozbiórkowy PKP rozebrał wszystkie bocznice oraz tory mijankowe na odcinku Gostyń-Kurzagóra pozostawiając jedynie tor główny.

     Do połowy lat siedemdziesiątych linię obsługiwano trakcją parową. Głównymi parowozami używanymi w czasach powojennych były parowozy typu Ok1 oraz Ty2. Jednak Ty2 najlepiej radził sobie z pagórkowatym charakterem linii która sprawiała bardzo wiele problemów zwłaszcza w okresie zimy. Przez długi okres czasu jeżdżące składy składały się wagonów osobowych oraz towarowych (TowOs-y) co znacznie wydłużało czas jazdy.

      Z epizodów mających miejsce na tejże linii kolejowej należy wymienić specjalny pociąg który pojechał w 1909 roku w związku z otwarciem kościoła ewangelickiego w Gostyniu. Podobny pociąg pojechał również z Miejskiej Górki. Pod koniec lat siedemdziesiątych zburzono zabytkowy budynek stacyjny w Bielewie natomiast w roku 1989 dokonano zburzenia zabytkowego budynku stacyjnego w Bieżyniu. W zamian stawiając w ich miejsce wiaty. Troszeczkę łagodniej los obszedł się z budynkiem stacyjnym w Jerce który po remoncie zatracił swój historyczny charakter. Na dzień dzisiejszy tylko w Racocie oraz Kunowie budynek stacyjny znajduje się w dość dobrym stanie technicznym. Budynek stacyjny w Jerce jest całkowicie zdewastowany jednakże jego mury przetrwały próbę czasu. Podobnie sytuacja miewa się z budynkiem w Rogaczewie. W Choryniu, Bieżyniu oraz Lubiniu Kościańskim po budynkach stacyjnych nie został żaden ślad. W Bielewie oraz Dusinie zachowały się wiaty. Rok po zamknięciu linii w 1993 roku odbył się przejazd pociągiem specjalnym prowadzonym Ty2-406 zorganizowanym przez Klub Miłośników Pojazdów Szynowych w Poznaniu. Również 23 marca 2002 roku odbył się przejazd specjalny pociągiem prowadzonym przez Ol49-111. Organizatorem przejazdu był Pan Roman Witkowski oraz Michael Kremmer. Na dzień dzisiejszy gmina Krzywiń stara się o przejęcie linii od Polskich Kolei Państwowych. Linia jest w miarę możliwości odkrzaczana. Z przejazdu kolejowego w Bieżyniu istnieje możliwość przejazdu drezyną ręczną w kierunku Kunowa bądź Jerki..

Węsierski Tomasz      

      Zwracam się z uprzejmą prośbą o kontakt do wszystkich osób posiadających zdjęcia dworców bądź też pociągów oraz starych biletów kartonikowych dotyczących linii Pakosław-Gostyń-Kościan oraz linii Gostyń.Piaski Wlkp-Koźmin Wlkp. Dokumenty te posłużą do profesjonalnego opracowania historii dotyczącej tychże linii. Kontakt 0600292454. Za pomoc z góry serdecznie dziękuję.